Karanlıkta Geçen Ömürler: Madenciler

Emre Ediz Onur

Maden, TDK’ye göre “Yer kabuğunun bazı bölgelerinde çeşitli iç ve dış doğal etkenlerle oluşan, ekonomik yönden değer taşıyan mineral” dir(1). Maden işçilerinin uluslararası tanımı araştırıldığında farklı sonuçlara rastlanmaktadır. Örneğin Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) tanımına göre maden işçileri; kömür madenlerinde madenin çıkarılmasıyla doğrudan veya dolaylı şekilde görevli, denetim ve idareye ilişkin işler dışında bedensel faaliyet gösteren çalışanlardır. İngiliz Sosyal Güvenlik Yardımları Yönetmeliğinin tanımına göre madenci, herhangi bir yer altı veya yer üstü kömür ocağında veya kömür ocağıyla ilgili bir yerde istihdam edilen kişidir(2).

Çok sayıda madencinin karşılaştığı ölüm, hastalık, engellilik gibi problemler tüm dünya ülkelerinin çoğunlukla görmezden geldiği ama geniş bir kitleyi etkileyen önemli sorunlardır. Bu makalenin amacı, karanlıkta geçen ömürlerin sorunlarına ışık tutmaktır. Net bir sayı verilememekle birlikte yılda yaklaşık olarak 12,000 madenci ölümü olduğu tahmin edilmektedir. ILO’ nun araştırmalarına göre, madenciler tüm çalışanların %1’ini oluştururken, çalışan ölümlerinin yaklaşık olarak %8’i madenci grubundandır. Dünyada bugüne kadar kaydedilen en büyük madencilik kazası, 1942 yılında Çin’in Lianoning Bölgesi’nde bulunan Honkeiko kömür madeninde yaşanmış, bu büyük faciada gaz ve kömür tozunun patlaması sonucu oluşan alevler sebebiyle 1549 kişi hayatını kaybetmiştir(3). Ülkemizde ise yaşanan en büyük maden faciası 2014 yılında Soma’da kaydedilmiş, 301 kişi hayatını kaybetmiştir(4).

Madencilik dünyanın en ağır çalışma şartlarına sahip mesleklerinden biridir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde kaynaklara ihtiyaç arttığından az sayıda işçi ile çok iş yapılmaya çalışılmaktadır. Yukarıdaki veriler sadece kayıtlı ölen sayısını göstermektedir ama maden işçilerinin hayatları etkileyen farklı etkenler de bulunmaktadır. Madenler çok tehlikeli olan çeşitli gazlar bulundurur. Örnek olarak, karbonmonoksit, hidrojen sülfat, metan ve karbondioksit verilebilir. Bu gazlardan bazıları zehirlidir ve anında öldürür. Bazıları ise hastalık yapıcı yan etkilere sahiptir.Baş ağrısı, bulantı, kusma, sersemlik gibi basit semptomlardan pnömokoniosis, silikosis, asbestos gibi önemli akciğer hastalıklarına yol açan geniş bir spektrumda etkileri görülür(5).

Maden işçilerinin maruz kaldığı bu kimyasallar dışında çalıştıkları ortamdaki gürültü, karanlık, ağır ekipmanlar vb. de sırt ve bel ağrıları, stres, uykusuzluk, psikolojik hastalıklar gibi günlük hayatlarını etkileyen çeşitli problemlere yol açar. Bu etmenler sadece çalışan kişiyi değil sevdiklerini, ailelerini ve diğer sosyal ilişkilerini de etkiler. Böylelikle bu sorunlar toplumun geniş bir kesimine yayılır. Tüm dünyada bu işçilerin sorunları yıllardır tartışılmaktadır ve 4 Aralık Dünya Madenciler Günü olarak kutlanmakta, bu kesimin sorunlarına da farkındalık oluşturulmaktadır. 4 Aralık’ın kendine özgü bir hikayesi vardır. Efsaneye göre baba zulmünden kaçan kadın madene, maden işçilerine sığınır. Madenciler kadını korur, onun yaşamını sürdürmesini sağlarlar. O günden beri 4 Aralık Dünya Madenciler Günü’dür(6).

Tüm bu sorunların iyileştirilmesi amacıyla çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. En fazla önerilenler: Madenler için ventilasyon sistemleri yapılması, iş sağlığı ve güvenliğinin daha çok göz önünde bulundurulmasıdır. Ayrıca, diğer mesleklerden daha riskli iş hayatları olan bu çalışanların mesai saatlerinin kısaltılması, erken emeklilik olanaklarının sağlanması, psikolojik destekte bulunulması, maddi olanaklarının artırılması da madencilerin hayat şartlarına katkıda bulunabilir.

Karanlıkta yaşayan bu çalışanların hayatlarına ışık tutmak için meslek gruplarının sorunlarını belirleyip her birimizin bu konuda duyarlılığını artırmak, bu sorunların çözülmesine katkı sağlayacaktır. Siz de maden işçilerinin sorunlarını, çevrenizdekilere anlatarak karanlıkta bir meşale yakabilirsiniz.

Kaynaklar:

1. https://sozluk.gov.tr/(Erişim Tarihi 21.11.22)

2. Yelboğa N. Maden İşçilerinin Psikolojik, Sosyal ve Ekonomik Açıdan Gündelik Yaşamlarının İncelenmesi: Murgul Bakır Madeni Örneği. ACU International Journal of Social Sciences 2018, 4(2), 123-147.

3. https://en.wikipedia.org/wiki/Benxihu_Colliery (Erişim Tarihi 21.11.22)

4. https://tr.euronews.com/2020/05/13/soma-dunyada-son-50-yilin-en-olumcul-2-maden-kazasi (Erişim Tarihi 21.11.22)

5. https://www.cdc.gov/niosh/mining/topics/RespiratoryDiseases.html (Erişim Tarihi 21.11.22)

6. https://centricminingsystems.com/international-miners-day/ (Erişim Tarihi 21.11.22)